Mieszkańcy zamku

BOGUSŁAW V (1318-1374)

Był najstarszym synem Warcisława IV księcia wołogoskiego i Elżbiety Piastówny, córki księcia śląskiego Bolka Świdnickiego. Już w wieku 8 lat Bogusław V został po śmierci ojca powołany na tron książęcy. Nominalnymi opiekunami młodocianego księcia byli książęta szczecińscy Otton I i Barnim III. Księstwo przeżywało wówczas ogromne trudności, uwikłane było w walki z Meklemburgią o utrzymanie miast zachodnich. Biskup Szwerinu, popierany przez Brandenburczyków, wysuwał pretensje do Rugii. Zakon Krzyżacki zabiegał o przyłączenie wschodniej części księstwa do swych ziem. Kosztowne walki na zachodzie zmusiły opiekunów księcia do zastawienia ziemi słupskiej Krzyżakom. Po osiągnięciu pełnoletności i przejęciu władzy, Bogusław V rozpoczął odbudowę swego władztwa. Z dużą pomocą miast pomorskich udało się odzyskać większość ziem zachodnich oraz wykupić w roku 1341 ziemię słupską. Przymierze z królem Polski, Kazimierzem Wielkim, i ślub w 1343 roku z jego córką Elżbietą uwieńczyło zajęcie ziemi sławieńskiej, będącej od XIII wieku we władaniu Brandenburgii. Po śmierci Elżbiety Bogusław V w roku 1362 ożenił się po raz drugi z Adelajdą, córką księcia Ernesta Brunszwickiego, której zapisał nowo wybudowany zamek darłowski na siedzibę wdowią. W kronikach pomorskich zachowały się dobre opinie o księciu Bogusławie V. Był on władcą pełnym odwagi i dzielności, miłośnikiem prawdy i wrogiem obłudy. Bogusław V zmarł prawdopodobnie 24 kwietnia 1374 roku w klasztorze w Bialobokach i tam został pochowany.

ELŻBIETA PIASTÓWNA (ok. 1326-1361)

Najstarsza córka Kazimierza Wielkiego i Aldony Gedyminówny urodziła się około roku 1326.

Dnia 24 lutego 1343 roku w Poznaniu zostało zawarte przymierze między Kazimierzem Wielkim i księciem wołogosko-słupskim Bogusławem V. Przymierze zostało umocnione układem zaręczynowym Bogusława z Elżbietą, córką króla. Kilka miesięcy później Kazimierz wyprawił im w Poznaniu okazałe wesele. Elżbieta Piastówna otrzymała w posagu 20 tysięcy grzywien szerokich groszy polskich oraz bogatą wyprawę w szatach, koniach, złotych i srebrnych naczyniach a także klejnotach. Małżeństwo to umocniło sojusz Polski z książętami wołogosko-slupskimi przeciw Krzyżakom i powstrzymało częściowo germanizację dworu książęcego. W latach 1352-72 Bogusław V wybudował w Darłowie zamek obronny. Elżbieta często przebywała tutaj - była pierwszą panią na darłowskim zamku. Około roku 1345 Elżbiecie i Bogusławowi urodziła się córka, również Elżbieta, która wraz z młodszym bratem Kazimierzem wychowywała się w Krakowie na dworze dziadka. W roku 1363 Kazimierz Wielki wydał wnuczkę za cesarza rzymskiego, niemieckiego a także czeskiego - Karola IV. Ślub i huczne wesele odbyło się na Wawelu. Wesele, turnieje rycerskie, gonitwy i uczty trwały przez 20 dni. Jedna z uczt znana jest pod nazwą „uczty u Wierzynka".

Elżbieta Piastówna zmarła w 1361 roku w klasztorze augustianów eremitów w Świątkach pod Szczecinkiem, dokąd schroniła się przed zarazą. Fundatorem klasztoru, w którym ją pochowano, był jej mąż Bogusław V.

ERYK I POMORSKI (1382-1459)

Urodził się prawdopodobnie na zamku w Darłowie jako najstarszy syn Warcisława VII i Marii, córki Henryka III księcia Meklemburgii i Szwerinu. Był prawnukiem króla Danii Waldemara IV Odnowiciela i jak podają niektóre źródła - prawnukiem króla Kazimierza Wielkiego.

Eryk I to postać niezwykle barwna i awanturnicza. Jako jedyny książę z dynastii Gryfitów, dzięki koligacjom rodzinnym, dosięgnął królewskiej korony. W roku 1388 małego Eryka zabrała na swój dwór jego cioteczna babka, królowa duńska Małgorzata. W Kopenhadze młody książę otrzymał staranne wykształcenie, a w roku 1397 został zaadoptowany przez Małgorzatę i uroczyście koronowany na króla Danii. W tym samym roku, 17 czerwca, w wyniku zawarcia Unii Kalmarskiej został również królem Szwecji i Norwegii. W 1406 roku ożenił się z Filippą, córką króla Anglii Henryka IV Lancastra. Bogaty posag żony przeznaczył na zbudowanie floty wojennej przeciwko Hanzie, z którą prowadził nieustanne wojny. Niestety, nie było to małżeństwo z miłości, a brak potomka powodował coraz większy rozdźwięk między małżonkami. Niekochana i opuszczona przez męża Filippa zmarła bezdzietnie w roku 1430. Do 1412 roku Eryk współrządził z Małgorzatą, a po jej śmierci został samodzielnym władcą. Niespokojna natura Eryka nie zjednywała mu sympatii poddanych. Król prowadził ciągłe gry polityczne, wciągał swoje kraje w nieustanne spory i wojny, co hamowało rozwój handlu. Wielu wrogów przysparzało Erykowi jego pomorskie pochodzenie. Otaczał się ziomkami, którym hojną ręką rozdawał urzędy i zaszczyty. To wszystko powodowało, że zjednoczona przez Małgorzatę Skandynawia dążyła do rozpadu na trzy państwa. Narastała opozycja przeciwko królowi. W roku 1437 w Szwecji wybuchł przeciw niemu otwarty bunt. Urażony Eryk zebrał wierną drużynę, załadował swoje ogromne skarby na statki i schronił się na Gotlandii. Tu postanowił poczekać na rozwój wydarzeń w Skandynawii, miał bowiem nadzieję powrócić na tron trójkrólestwa. Jego rachuby zawiodły. W roku 1440 stracił bezpowrotnie tron Danii i Szwecji, a w 1442 - również Norwegii. Zdetronizowany Eryk przez 12 lat przebywał na wyspie, na zamku Wisborg. Stał się wówczas „królem korsarzy", a współcześni nazywali go „ostatnim Wikingiem Bałtyku". Flota Eryka dokonywała pirackich wypadów na terytoria Danii, rabowała kupieckie statki, dawała się mocno we znaki nie tylko Szwedom i Duńczykom, ale również miastom hanzeatyckim i kupcom innych państw. Do dziś krążą legendy o skarbach zgromadzonych przez Eryka. Kroniki wymieniają naturalnej wielkości posąg Chrystusa wykonany ze szczerego złota arabskiego, bogatą monstrancję również z arabskiego złota, figurki 12 apostołów z litego srebra, róg mitycznego „jednorożca" oraz wiele drogocennych naczyń i klejnotów. W roku 1449 Eryk I Pomorski powrócił na rodzinną ziemię. Ostatnie dziesięć lat życia spędził w Darłowie. Zdobyte w pirackich wyprawach skarby wystarczyły na rozbudowę zamku i pozwoliły księciu dożyć reszty swoich dni w dostatku. W mieście swego urodzenia król - tułacz znalazł także miejsce ostatniego spoczynku. Ze wszystkich skarbów umierającemu królowi pozostał tylko złoty gołąb, z którym nie chciał się rozstać i z którym go pochowano. Przez wieki krążyły legendy o złotym sarkofagu Eryka. Kiedy jednak w 1734 roku wskutek pożaru runęło sklepienie kościoła i zawaliła się krypta, okazało się, że sarkofag był tylko cynowy. Znalezionego w trumnie złotego gołębia przekazano wówczas na dwór królewski do Berlina i od tej pory ślad po nim zaginął. W 1888 roku kości króla przełożono do drewnianej skrzyni i umieszczono w ozdobnym sarkofagu z piaskowca bremeńskiego ufundowanym przez króla pruskiego i cesarza niemieckiego, Fryderyka Wilhelma. Na wieku sarkofagu znajdują się herby Danii, Szwecji i Norwegii oraz korona książęca i herby pomorskie, a napis brzmi: „ERICUS DEI GRATJA REGNOR DANIAE NORWEGIAE SVECIA SLAVORUM GOTHORUM QUE REX ET DUX POMERANIAE OBIIT ANNO DOMINI MCCCCLIX. MUNIFICENTIA REGIS RESTITUIT A.D.1888". Sarkofag Eryka można oglądać (obok sarkofagów księżniczek - Elżbiety i Jadwigi) w Kościele Mariackim, w kaplicy po prawej stronie od głównego wejścia.

ZOFIA (1435-1497) „BIAŁA DAMA" DARŁOWSKIEGO ZAMKU

Urodziła się jako najstarsza córka Bogusława IX i Marii, córki księcia mazowieckiego, Ziemowita IV.

Księżna Zofia, daleka kuzynka Eryka I Pomorskiego, przez matkę skoligacona również z dworem Jagiellonów, otrzymała w wianie skarby, które Eryk przywiózł ze Skandynawii. Eryk I zaopiekował się Zofią po śmierci rodziców i próbował swatać ją z królem Polski - Kazimierzem Jagiellończykiem. Gdy te starania z winy panów małopolskich zawiodły, wydał ją za swego krewniaka i sukcesora księcia Eryka II z Wołogoszczy. Z czasem stosunki między małżonkami zaczęły się tak pogarszać, że doszło do separacji. Księżna Zofia opuściła męża i zamieszkała z dziećmi w Darłowie. Rządziła udzielnie księstwem przy pomocy swego marszałka dworu, słynnego rycerza Jana z Maszewa, z którym legenda wiąże ją węzłami przyjaźni i miłości. Zofia prowadziła propolską politykę, do śmierci przyjaźniła się z Kazimierzem Jagiellończykiem. W roku 1491 doprowadziła do małżeństwa swego syna Bogusława X z córką króla - Anną. Dumna i ambitna księżna próbowała narzucać swoją wolę Bogusławowi, który po śmierci ojca (1474) przejął władzę w księstwie pomorskim. Doprowadziło to do nieporozumień między matką i synem. W końcowym okresie życia księżna mieszkała najpierw w Malborku, potem w Gdańsku. Zmarła w roku 1497 w Słupskui tam ją pochowano w klasztorze dominikanów.

Jak głosi legenda, do dziś duch pięknej Zofii odwiedza jej ulubioną siedzibę - darłowski zamek. Biała postać księżnej wyłania się ze ścian, stąpając w lekkich pantofelkach. Chociaż jest zjawą, każdy może ją rozpoznać. Ubrana jest w długą, falistą suknię ozdobioną bursztynowym naszyjnikiem. W ręku trzyma lichtarz. Płonącą świecą daje znać, że jest i czuwa nad darłowską krainą.

BOGUSŁAW X „WIELKI" (1454-1523)

Najstarszy syn księżnej Zofii i Eryka II księcia wołogoskiego urodził się prawdopodobnie w Darłowie. Spośród wszystkich książąt pomorskich Bogusław X cieszył się największym uznaniem współczesnych i sławą u potomnych. Jego dzieciństwo i młodość otoczone są mgłą tajemnicy. Ponieważ nie zachowały się żadne wzmianki historyczne, wśród ludu pomorskiego narosło wiele legend o tym okresie jego życia. Między innymi opowiadano, że Bogusław wychowywany był przez prostego chłopa z Łącka - Hansa Lange, ponieważ zmuszony był uciekać z rodzinnego domu w obawie, by nie otruła go własna matka. W rzeczywistości sprawa wyglądała inaczej. Księżna Zofia starała się zaszczepić w synu miłość do Polski. W latach 1466-1468 Bogusław przebywał prawdopodobnie na Wawelu, gdzie pobierał nauki u Jana Długosza razem z synami królewskimi. Już na krótko przed zgonem ojca (1474) Bogusław X miał udział w rządach, a po śmierci męża Zofia zrzekła się swych praw do księstwa pomorskiego na rzecz syna. Pobyt na dworze królewskim zaowocował późniejszym małżeństwem Bogusława X z Anną (1476-1503), córką Kazimierza Jagiellończyka, która wśród królewskich córek wyróżniała się urodą, wdziękiem i zaletami umysłu. Wspaniały ślub i huczne wesele odbyło się 2 lutego 1491 roku w Szczecinie. Zamek szczeciński - a w ślad za nim inne pomorskie dwory - rozbrzmiewał polską pieśnią i muzyką. Przez małżeństwo z Anną stał się Bogusław szwagrem trzech kolejno po sobie panujących królów Polski: Olbrachta, Aleksandra i Zygmunta. Książę bardzo kochał swą młodą żonę. Zachowało się kilka listów, które pisał do niej z pielgrzymki do Ziemi Świętej. W jednym z nich tak wyraził swą miłość i tęsknotę za Anną: „My będziemy mieli więcej uciechy z sobą, niźli okręt stutysięcznej pojemności zdolny jest unieść liści różanych, niźli ziarenek piasku w morzu i niźli wody przepływa przez tamę w Darłowie". Czas podróży męża do Palestyny (1496-1498) księżna Anna spędziła na zamku darłowskim pod opieką swojej świekry, której obawiali się nie tylko Krzyżacy ale i Brandenburczycy. W Darłowie Anna była świadkiem największej powodzi morskiej w dziejach Pomorza, która 16 września w pamiętnym roku 1497 zalała miasto. Dużą część swojego królewskiego posagu księżna przeznaczyła na pomoc dla ludzi, którzy ucierpieli w czasie tego tzw. potopu. Bogusław X uchodził za jednego z najprzystojniejszych mężczyzn na terenie całego Pomorza. Przydomek „Wielki"nadano mu jednak nie z powodu olbrzymiego wzrostu, ale z racji mądrej i wielkiej polityki. W czasie sprawowania władzy zlikwidował rozbój na drogach, ożywił handel, uporządkował finanse, zreformował dwór i zarząd księstwem. Umocnił władzę książęcą przez utworzenie sądu nadwornego, centralnej administracji, kancelarii i urzędu marszałka, wzmocnił też siłę obronną państwa oraz utworzył książęcą mennicę.

Dewizą życiową księcia Bogusława X było powiedzenie: „Zawsze jestem gotów na ostatnią godzinę swego życia". Zmarł w 1523 roku. Pochowany został w kościele św. Ottona w Szczecinie.

BARNIM XI „STARY" (1501-1573)

Był siódmym dzieckiem Bogusława X i Anny, córki Kazimierza Jagiellończyka.

Książę otrzymał wszechstronne wykształcenie. Studiował w Greifswaldzie i Wittenberdze, gdzie słuchał wykładów Lutra i zaprzyjaźnił się z Janem Bugenhagenem - kaznodzieją i reformatorem. Barnim XI początkowo współrządził z bratem Jerzym I, a po jego śmierci w 1531 roku panował samodzielnie. Po dojściu do pełnoletności bratanka, księcia Filipa I, Barnim wyraził zgodę na podział księstwa pomorskiego. W wyniku losowania Barninowi XI przypadły ziemie na wschód od Odry, a Filipowi księstwo wołogoskie. W roku 1534 za zgodą obu książąt odbył się w Trzebiatowie sejm stanów pomorskich, na którym podjęto uchwałę o wprowadzeniu na Pomorzu protestantyzmu. Po zakończeniu obrad sejmu Barnim przyjął Jana Bugenhagena na darłowskim zamku, skąd rozpoczęto wizytację okolicznych klasztorów i kościołów. W Darłowie Bugenhagen, który kierował reformą Kościoła na Pomorzu, opracował nową ordynację kościelną, tzw. „Pommersche Kirchenordnung". Miłość do Darłowa Barnim odziedziczył po ojcu. Książę miesiącami utrzymywał swój dwór na darłowskim zamku. Przebywał tu również podczas zimy 1557-58, pamiętnej dwoma wielkimi sztormami, które spowodowały znaczne szkody. Barnim opiekował się miastem, wspierając je wówczas, jak i przy innych okazjach - stąd poddani obdarzyli go też przydomkiem „Szczodry" lub „Sprawiedliwy". Barnim XI żonaty był z Anną, księżniczką brunszwicko-lüneburską. Ślub odbył się w roku 1525, a w kontrakcie ślubnym książę zapisał żonie włości i zamek darłowski jako uposażenie wdowie. Małżeństwo to doczekało się siedmiorga dzieci. Niestety wszystkie zmarły w młodym wieku. Po śmierci żony w roku 1568 Barnim przekazał rządy w księstwie szczecińskim synowi Filipa I, Janowi Fryderykowi, a sam zamieszkał na zamku w Grabowie pod Szczecinem. Barnim XI, zwany „Starym", zmarł w wieku 72 lat. Pochowano go w kościele Najświętszej Marii Panny w Szczecinie, a następnie jego szczątki przeniesiono do nowej kaplicy w zamku szczecińskim.

BOGUSŁAW XIV (1580-1637)

Ostatni męski potomek rodu Gryfitów urodził się na zamku w Bardzie jako trzeci z kolei syn Bogusława XIII i Klary, córki księcia Anhaltu. Był bezsilnym świadkiem wymierania własnego rodu i upadku państwa pomorskiego.

Od najmłodszych lat Bogusław uczył się trudnej sztuki rządzenia. Towarzyszył ojcu w sejmach stanów pomorskich i poznawał ustawodawstwo kraju. Książę marzył o tym, by pójść w ślady starszych braci i zwiedzać obce kraje. W roku 1606 odbył podróż do Niemiec, Niderlandów, Anglii, Szkocji, Francji i Włoch. Po śmierci ojca, od roku 1607 wraz z młodszym bratem Jerzym zarządzał okręgiem darłowskim. W roku 1615 na zamku w Darłowie odbył się ślub Bogusława XIV z Elżbietą, księżniczką ze Szlezwiku-Holsztynu. Po ślubie brata książę Jerzy przeniósł się do Bukowa.

W 1620 roku, po bezpotomnej śmierci starszych braci, Bogusław przejął władzę nad księstwem szczecińskim. Okres jego rządów to bardzo trudne dla Pomorza czasy. Trwała wojna trzydziestoletnia, kraj doprowadzały do ruiny kwaterujące wojska. Pomimo starań Bogusławowi XIV nie udało się zachować neutralności Pomorza. W roku 1627 kraj zajęły wojska cesarskie pod dowództwem Wallensteina, wsparte w latach trzydziestych przez armię szwedzką Gustawa Adolfa. Księstwo przeżywało także trudności wewnętrzne. Pomorze było w tym czasie państwem stanowym, władza książęca była silnie ograniczona na rzecz szlachty. Bogusław XIV nie doczekał już jaśniejszych chwil w swoim życiu. Złożony w roku 1633 ciężką chorobą, częściowo sparaliżowany, nie odzyskał pełni sił do końca swoich dni. Zmarł l marca 1637 roku na zamku w Szczecinie, gdzie do dziś jego prochy spoczywają w ozdobnym cynowym sarkofagu.

ELŻBIETA (1580-1653) ŻONA OSTATNIEGO GRYFITY

Urodziła się w Sondenburgu jako piąte dziecko księcia Jana Młodszego ze Szlezwiku-Holsztynu i Elżbiety, córki księcia Brunszwiku.

Dopiero w wieku 35 lat Elżbieta została żoną Bogusława XIV. Ślub i uroczystości weselne miały miejsce 19 lutego 1615 roku w sali „przyjęć" darłowskiego zamku. W kontrakcie ślubnym książę zapisał żonie w dożywocie zamek i okręg darłowski. Po śmierci męża w roku 1637 Elżbieta została ostatnią panią książęcej siedziby w Darłowie. Tu samotna księżna w otoczeniu niewielkiego dworu spędziła ostatnie lata życia. Nakazała wzmocnienie murów miejskich i przeprowadziła remont pomieszczeń zamkowych. Elżbieta zakończyła rozpoczętą przez Bogusława przebudowę sali rycerskiej na kaplicę zamkową, która pod wezwaniem św. Elżbiety została poświęcona l stycznia 1639 roku. Na bogate wyposażenie kaplicy składały się m.in. srebrny ołtarz, barokowa ambona, chrzcielnica, obrazy Lucasa Cranacha Starszego i Albrechta Dürera. Do dnia dzisiejszego zachowały się ambona i chrzcielnica, które po remoncie zamku znów znalazły się w miejscu swego pierwotnego przeznaczenia. Fragmenty srebrnego ołtarza eksponowane są obecnie w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, zaś bezcenne dzieła XVI-wiecznych mistrzów niemieckich zaginęły w czasie ostatniej wojny. Księżna Elżbieta zmarła 21 grudnia 1653 roku, a szczątki jej złożono w cynowym sarkofagu w kaplicy zamkowej. We wrześniu 1654 roku trumna została przeniesiona do Kościoła Mariackiego w Darłowie, gdzie do dziś można ją oglądać obok sarkofagów króla Eryka i księżnej Jadwigi ze Szczecinka.